Postępy w technice elektronicznej i
detekcyjnej doprowadziły do powstania różnorodnych termometrów na
podczerwień (IR) do zastosowań przemysłowych i naukowych. Zrozumienie
podstawowych różnić pomiędzy nimi jest ważne dla wyboru odpowiedniego
urządzenia do określonego zastosowania.
FIZYKA PODCZERWIENI Energia jest promieniowana przez
wszystkie obiekty o temperaturze większej niż zero absolutne. Energia ta
rośnie w miarę jak obiekt staje się cieplejszy, co pozwala na pomiar
temperatury poprzez pomiar promieniowanej energii, szczególnie
promieniowania w części widma elektromagnetycznego określanego jako
podczerwień.
WIDMO ELEKTROMAGNETYCZNE Promieniowanie podczerwone jest
częścią widma elektromagnetycznego, które obejmuje fale radiowe,
mikrofale, światło widzialne, nadfiolet, promieniowanie gamma i
promieniowanie rentgenowskie. Te różne postacie energii są podzielone
na kategorie w zależności od częstotliwości lub długości fal.* Należy
zauważyć, że światło widzialne rozciąga się od 0,4 do 0,7 mikrona, przy
promieniowaniu nadfioletowym (UV) o falach krótszych niż 0,4 mikrona i
promieniowaniu podczerwonym o falach dłuższych niż 0,7 mikrona,
rozciągającym się do kilkuset mikronów. W praktyce, do pomiarów temperatur
metodą IR wykorzystuje się zakres 0,5 do 20 mikronów.
PRAWO Plancka Na podstawie prawa Plancka, amplituda
(intensywność) promieniowanej energii może być wykreślona jako funkcja
długości fali. Powierzchnia pod każdą z krzywych reprezentuje sobą
całkowitą energię wypromieniowaną w odnośnej temperaturze. Należy
zauważyć, że w miarę powiększania się temperatury następują dwie zmiany:
(1) rośnie amplituda krzywej, zwiększając powierzchnię (energię) poniżej
niej oraz (2) długość fali związana z energią szczytową (najwyższym
punktem krzywej) przesuwa się ku krótszym długościom fal. Zależność ta
jest opisana przez prawo przesunięć Wiena:
lmax = 2,89 x 103/Tgdzie: lmax =
długość fali o największej energii w mikronach, T =
temperatura w stopniach Kelvina.
Na przykład, długość fali o energii szczytowej emitowanej przez obiekt
w 2617 stopniach Celsjusza (2890 stopni Kelvina) wynosi: lmax = 2,89 x 103/2890K
= 1,0 ľ m
Inna ilustracja związana jest z podgrzewaniem kęsa stalowego. Przy
około 1100°F (600°C), stal emituje matową, czerwoną poświatę. W miarę jak
temperatura rośnie, kolor zmienia się z czerwonego na pomarańczowy i
żółty, w miarę jak szczyt przemieszcza się w głąb widma światła
widzialnego. Na koniec, energia emitowana w całym widmie widzialnym jest
na tak wysokim poziomie, że stal świeci się światłem białym przy około
3000°F. Ponieważ szczyt energii przemieszcza się w miarę jak rośnie
temperatura, wybór optymalnej części widma jest ważny dla uzyskania
zadowalających osiągów termometru na podczerwień.
EMISYJNOŚĆ Emisyjność (współczynnik emisji) jest definiowana
jako stosunek energii wypromieniowanej przez obiekt w określonej
temperaturze do energii wyemitowanej przez idealne źródło promieniowania,
albo ciało czarne, w tej samej temperaturze. Emisyjność ciała czarnego
wynosi 1,0. Wszystkie wartości emisyjności zawierają się w granicach 0,0
do 1,0. Emisyjność (E), główny lecz nie niemożliwy do kontrolowania
czynnik w pomiarach temperatury metodą IR, nie może być zignorowana.
Związane z emisyjnością są współczynnik odbicia (R), miara zdolności
obiektu do odbijania energii w zakresie podczerwieni, oraz współczynnik
przepuszczalności (T), miara zdolności obiektu do przepuszczania energii w
zakresie podczerwieni. Ponieważ całe promieniowanie musi być albo
przepuszczone, albo odbite, albo zaabsorbowane to:
A + R + T = 1,0Rozważmy przykład. Objekt X jest gorącym
blokiem materiału, Y jest zimniejszy, dlatego też, ciepło będzie
promieniowane z X do Y. Jakaś część ciepła będzie przez Y zaabsorbowana,
jakaś odbita, a jakaś przepuszczona przez Y. Te trzy części muszą w sumie
dać 100%, reprezentowane jako 1,0 dla współczynników absorpcji, odbicia i
przepuszczalności. Jeżeli A = 1,0, wówczas całe ciepło jest absorbowane;
jeżeli R = 1,0, wówczas A = T = 0. Zazwyczaj istnieją pewne kombinacje
tych współczynników:
A = 0,7 (70% absorpcji) R = 0,2 (20% odbicia) T = 0,1 (10%
przepuszczania) ________________________________+ Suma = 1,0 (100% energii
wypromieniowanej od X do Y)
Jeżeli dany obiekt jest w stanie równowagi cieplnej, nie staje się on
ani cieplejszy ani zimniejszy; ilość energii jaką on emituje musi być
równa ilości energii jaką absorbuje, tak więc A = E (emisyjność). Z
podstawienia otrzymujemy: E + R + T = 1,0 Jeżeli jakiekolwiek dwie
z tych wartości są znane, trzecia jest łatwa do określenia.
PRZEPUSZCZANIE W niektórych zastosowaniach, szczególnie w
wypadku szkła i cienkich tworzyw sztucznych, przepuszczalność staje się
bardzo ważnym czynnikiem. Jeżeli potrzebne jest zmierzenie temperatury
tych substancji przy użyciu metody IR, musi być wybrana długość fali, przy
której materiał jest nieprzezroczysty lub prawie nieprzezroczysty. Często
pożądany jest pomiar temperatury pod powierzchnią jakiegoś obiektu. Jest
to możliwe, kiedy materiał jest częściowo przezroczysty na długości fali
pomiaru. W przeciwnym wypadku, wybór długości fali, na której materiał
jest nieprzezroczysty, minimalizuje błędy powstałe w rezultacie docierania
do termometru energii przepuszczonej przez dane ciało. Jeżeli pożądane
jest dokonywanie pomiarów temperatury obiektów poprzez okienko szklane lub
kwarcowe, muszą być wykorzystane fale stosunkowo krótkie, w celu
skorzystania ze zdolności takich okienek do przepuszczania dużego procentu
energii w zakresie podczerwieni o tych długościach fal.
ABSORPCJA ATMOSFERYCZNA Jednym z pierwszych warunków branych
pod uwagę przy wyborze zakresu widmowego (zakresu długości fal, w którym
przyrząd jest czuły na promieniowanie podczerwone) jest absorpcja
atmosferyczna. Pewne składniki atmosfery, takie jak para wodna,
CO2 i inne materiały pochłaniają promieniowanie podczerwone o
określonych długościach fal, zwiększając ilość energii absorbowanej wraz z
odległością pomiędzy mierzonym obiektem a przyrządem pomiarowym. Dlatego
też, jeżeli te czynniki absorbujące zostaną zignorowane, przyrząd może
odczytywać temperaturę, kiedy będzie znajdował się blisko obiektu, lecz
wskaże o kilka stopni mniej z odległości kilku stóp, ponieważ wyświetlana
temperatura będzie stanowić wartość średnią temperatury obiektu i
temperatury atmosfery. Na odczytywaną wielkość mogą wpływać zmiany
wilgotności lub obecność pary albo określonych innych gazów. Na szczęście,
istnieją "okna" w widmie promieniowania podczerwonego, które pozwalają na
pomijanie tych absorpcji.
OPTYKA Wielkość celu i jego odległość mają istotne znaczenie
dla dokładności większości termometrów IR. Każdy przyrząd IR posiada pole
widzenia (FOV - field of view), kąt patrzenia, dla którego będzie on
uśredniał wszystkie widziane temperatury. Obiekt A wypełnia całe pole
widzenia czujnika; jedyna obserwowana temperatura to temperatura obiektu
A, toteż temperatura obiektu A będzie wskazana dokładnie. Lecz jeżeli
obiekt A zostanie usunięty, pole wypełni po części obiekt B, a po części
ściana. Wskazywana temperatura będzie wartością leżącą gdzieś pomiędzy
temperaturą obiektu B a temperaturą ściany i będzie zależeć od wzajemnego
stosunku każdej z tych powierzchni wypełniających kołowe pole widzenia.
Jeżeli pożądany jest pomiar temperatury obiektu B, musi być wykonana jedna
z czterech poniższych rzeczy:
1. Przemieszczenie termometry bliżej obiektu B lub odwrotnie. 2.
Zwiększenie obiektu B w takim stopniu, że wypełni FOV termometru. 3.
Zmniejszenie kompensacji emisyjności (opisane w dalszej części), w celu
skompensowania straty energii. 4. Użycie termometru o mniejszym FOV.
Pole widzenia jest opisane albo za pomocą jego kąta albo za pomocą
stosunku odległości do rozmiaru (D:S). Jeżeli D:S = 20:1 oraz jeżeli
odległość do obiektu podzielona przez średnicę obiektu wynosi dokładnie
20, wówczas ten obiekt całkowicie wypełnia pole widzenia przyrządu.
Stosunek D:S wynoszący 60:1 odpowiada kątowi widzenia 1°. Ponieważ
większość termometrów IR posiada optykę o stałej ogniskowej, minimalna
plamka pomiarowa wypada na wyspecyfikowanej odległości ogniskowej. Typowo,
jeżeli przyrząd posiada optykę stałoogniskową o stosunku D:S równym 120:1
i ogniskowej 60 cali, minimalna plamka (rozdzielczość) jaką może osiągnąć
przyrząd wynosi 60 podzielone przez 120 albo 0,5 stopy na odległości 60
stóp od przyrządu. Jest to ważne, kiedy rozmiar obiektu jest bliski
wielkości plamki jaką może zmierzyć przyrząd. Większość termometrów IR
ogólnego przeznaczenia posiada ogniskową w granicach między 20 cali a 60
cali (50 i 150 cm); specjalne przyrządy krótkoogniskowe mają ogniskową 0,5
cala do 12 cali i mogą być wyposażone w przyrząd celowniczy z plamką
świetlną gwarantujący, że przyrząd będzie mierzył dokładnie tę plamkę o
jaką chodzi. Niektóre przyrządy o dużym zasięgu do kontroli izolatorów i
transformatorów w węzłach energetycznych posiadają ogniskową 50 stóp. Przy
większych odległościach lub małych plamkach wykorzystywane są lunety
celownicze. Niektóre termometry IR zawierają optykę o zmiennej ogniskowej,
w szczególności wysoce precyzyjne termometry ze stałą podstawą montażową i
optyką typu "lustrzanka jedno obiektywowa". Alternatywnie,
wykorzystywane są światłowodowe układy optyczne w zastosowaniach
specjalnych, kiedy nie ma wystarczająco dużo miejsca na zamontowanie
głowicy czujnikowej, albo kiedy silne zakłócenia o częstotliwościach
radiowych (RFI) mogą spowodować błędne odczyty.
EMISYJNOŚĆ Idealna powierzchnia do pomiarów temperatury
metodą IR powinna mieć emisyjność 1,0. Taki obiekt nazywany jest ciałem
czarnym lub ciałem idealnie promieniującym/absorbującym. W wypadku takich
obiektów R = T = 0. Termin "ciało czarne" jest nieco mylący, ponieważ
kolor, jako pojęcie związane ze znacznie krótszymi falami zakresu
widzialnego, w zakresie podczerwieni nie ma sensu. Jednakże w praktyce,
większość ciał jest albo ciałami szarymi (które mają emisyjność mniejszą
od 1,0, lecz taką samą na wszystkich długościach fal), albo ciałami nie
szarymi (które mają emisyjności zmieniające się w zależności od długości
fal oraz/albo temperatury). Ten ostatni rodzaj obiektu może powodować
poważne problemy w dziedzinie dokładności pomiarów temperatur, ponieważ
większość termometrów IR matematycznie przekształca zmierzoną energię
podczerwieni na temperaturę. Jako że obiekt o emisyjności 0,7 emituje
tylko 70% dostępnej energii, temperatura wskazywana będzie niższa niż
temperatura rzeczywista. Producenci termometrów IR zazwyczaj rozwiązują
ten problem instalując kompensator emisyjności, kalibrowany regulator
wzmocnienia, który zwiększa wzmocnienie sygnału z detektora podczerwieni
tak aby skompensować stratę energii spowodowaną przez
emisyjność mniejszą od jedności. Ta sama regulacja może być wykorzystana
do skorygowania strat przy przechodzeniu promieniowania podczerwonego
przez okienka, dym, pył lub opary. Na przykład, ustawienie kompensatora na
0,5 dla obiektu o takiej emisyjności spowoduje zwiększenie wzmocnienie o
współczynnik równy 2. Jeśli okienko wziernikowe jest wykorzystywane do
celowania termometru na obiekt znajdujący się w komorze próżniowej, a
współczynnik przenoszenia energii przez to okienko wynosi 40% (T = 0,4),
błędy nakładają się na siebie, tak że ustawienie netto kompensatora
powinno wynieść 0,5 x 0,4 = 0,2. Wynikłe z tego wzmocnienie równe 5
skompensuje wszystkie straty energii.
EMISYJNOŚĆ A DŁUGOŚĆ FALI W wypadku wielu materiałów,
szczególnie organicznych, emisyjność nie zmienia się znacznie wraz z
długością fal. Inne materiały, takie jak szkło i cienkie folie z tworzyw
sztucznych, wykazują znaczne straty przenoszenia energii podczerwieni na
niektórych długościach fal, szczególnie w zakresie fal krótszych. Zostanie
to omówione później. Metale, prawie we wszystkich wypadkach, wykazują
się większym współczynnikiem odbicia na dłuższych falach, stąd ich
emisyjność poprawia się wraz ze skracaniem się długości fal. Problemy
powstają w wypadku metali o niskich temperaturach, gdy najkrótsza
użyteczna długość fali zależy od punktu, w którym ilość istniejącej
energii jest niewystarczająca do wytworzenia odpowiedniego sygnału
wyjściowego z detektora. W takich wypadkach konieczny jest kompromis.
Dalsze omówienie tego problemu zawarte jest w części poświęconej
zastosowaniom termometrów IR do pomiarów temperatur metali.
OKREŚLANIE EMISYJNOŚCI Emisyjność większości substancji
organicznych (drewno, materiały tekstylne, tworzywa sztuczne itp.) wynosi
w przybliżeniu 0,95. Metale o gładkiej wypolerowanej, powierzchni mają
emisyjności dużo niższe od 1,0. Emisyjność materiału może być określona w
jeden z następujących sposobów: 1. Nagrzać w piecu próbkę materiału do
znanej temperatury, określonej za pomocą precyzyjnego czujnika
umieszczonego w tym piecu, oraz zmierzyć temperaturę obiektu termometrem
IR. Użyć regulacji kompensatora emisyjności do wymuszenia wskazania
poprawnej temperatury. Stosować tę wartość emisyjności w późniejszych
pomiarach tego materiału. 2. W wypadku stosunkowo niskich temperatur
(do około 500°F lub 250°C), kawałek taśmy maskującej może być umieszczony
na powierzchni obiektu i mierzona jest temperatura tej taśmy maskującej za
pomocą termometru IR z nastawą emisyjności równą 0,95. Następnie, należy
zmierzyć temperaturę obiektu i tak wyregulować kompensator emisyjności aby
wyświetlacz pokazał poprawną temperaturę. Stosować tę wartość emisyjności
w późniejszych pomiarach tego materiału. 3. W wypadku bardzo wysokich
temperatur, można w obiekcie wywiercić otwór o głębokości co najmniej 6
razy większej od średnicy. Taki otwór zachowuje się jak ciało czarne o
emisyjności równej w przybliżeniu 1,0, a temperatura odczytana przy
wycelowaniu termometru IR do wnętrza tego otworu będzie poprawną
temperaturą obiektu. Tak jak w przypadku 2, należy użyć kompensatora
emisyjności do określenia prawidłowej nastawy przy późniejszych pomiarach
temperatury tego obiektu. 4. Kiedy część powierzchni obiektu może być
pomalowana, matowa, czarna farba będzie miała emisyjność równą około 1,0.
Mogą być również zastosowane inne powłoki niemetaliczne, takie jak smar do
form, napylenie proszku do pieczenia, dezodorantu i innych. Należy
zmierzyć znaną temperaturę jak poprzednio i wykorzystać regulator
emisyjności do określenia prawidłowej wartości emisyjności. 5. Dla
większości materiałów dostępne są znormalizowane wartości emisyjności. W
sprawie szczegółowych wykazów emisyjności, patrz "Parametry
promieniowania cieplnego" (tomy 7, 8 i 9) autorstwa Y.S. Touloukian i D.P.
DeWitt, opublikowane przez IFI/Plenum Data Corporation, filię Plenum
Publishing Company, 227 West 17th St., New York, New York 10011.
CZUŁOŚĆ WIDMOWA - TERMOMETRY IR SZEROKOPASMOWE,
WĄSKOPASMOWE I STOSUNKOWE Jednym ze sposobów podziału
termometrów IR na kategorie jest posłużenie się kryterium pasma długości
fal, to jest, szerokości obejmowanego widma podczerwieni. Najczęstszym
podejściem konstrukcyjnym jest wybór jakiegoś wąskiego pasma podczerwieni,
optyczne odfiltrowanie tego pasma na wejściu urządzenia, tak aby mierzyło
tylko energię w tym paśmie oraz całkowanie energii padającej na detektor
tylko w tym paśmie. Wiele przyrządów ogólnego przeznaczenia korzysta z
szerokiego pasma, ponieważ dostępna jest odpowiednia ilość energii i
wymagane są tylko wzmacniacze o niskim wzmocnieniu. Niektóre niezbyt
drogie przyrządy obejmują większość pasma podczerwieni z zakresu 0,7-20
mikrona, kosztem bycia "czułymi na odległość", ponieważ pasmo to obejmuje
niektóre obszary pochłaniania atmosferycznego. Termometr, który wyklucza
te pasma pochłaniania pozwala na uniknięcie tych problemów. Do
celów specjalnych można wybrać bardzo wąskie pasma . Przyrządy takie są
droższe, ponieważ potrzebne są bardziej stabilne wzmacniacze o wysokim
wzmocnieniu do wzmocnienia słabszych sygnałów uzyskiwanych z detektorów
odbierających energię w wąskim paśmie. Jednakże, mogą one być użyte
zarówno w pomiarach ogólnego przeznaczenia jak i w zastosowaniach
specjalnych. Zdolność przyrządów wąskopasmowych do pomiaru niskich
temperatur może być cośkolwiek ograniczone ze względu na niskie poziomy
energii z jakimi mamy tu do czynienia. Trzecim rodzajem termometru
jest termometr stosunkowy albo dwukolorowy. Taki przyrząd mierzy stosunek
energii w dwóch wybranych wąskich pasmach. Jeżeli zmiana emisyjności na
tych dwóch wybranych długościach fal jest taka sama, wpływ emisyjności
zostaje wyeliminowany, co wiąże się z określonymi korzyściami. Co
więcej, cel nie musi wypełniać pola widzenia, jak to jest w wypadku
przyrządów jednokolorowych. Jeżeli cel, który akurat wypełnia pole
widzenie zostanie przecięty na pół, połowa energii zostanie stracona dla
detektora i przyrząd jednokolorowy wskaże za małą temperaturę. W wypadku
przyrządu dwukolorowego, jeżeli energia na obu długościach fal zostanie
zmniejszona a ich stosunek pozostanie taki sam, odczyt temperatury
pozostanie nie zmieniony. Korzyścią wynikającą z tej właściwości jest to,
że jeżeli obłok pyłu lub dymu zasłoni cel, promieniowanie docierające do
termometru może być zmniejszone, ale odczyt nie będzie się zmieniał tak
długo jak długo stosunek energii pozostanie stały. W praktyce,
emisyjność na dwóch długościach fal może nie zmieniać się w podobny
sposób. Producenci termometrów dwukolorowych rozwiązują ten problem za
pomocą regulacji kalibratora stosunku, podobnej do regulacji kompensatora
emisyjności w przyrządach jednopasmowych. Regulacja ta jest używana do
kalibracji przyrządu w bardzo podobny sposób do opisanego wcześniej w
odniesieniu do kompensatora emisyjności. Jednakże, sprawdza się to tylko
dla jednego określonego materiału i często wyłącznie w pobliżu określonej
temperatury. Dlatego też, o ile cel nie jest rzeczywistym ciałem szarym,
zalety termometru stosunkowego w porównaniu do urządzenia jednokolorowego
są wątpliwe. W wypadku zmniejszonej powierzchni celu (przy celu nie
wypełniającym pola widzenia lub zasłoniętym przez pył lub dym), przyrząd
jednokolorowy może zapewniać właściwe odczyty dzięki regulacji
kompensatora emisyjności niwelującego straty. Ta regulacja może być użyta
wobec dowolnego rodzaju strat energii w systemie, pod warunkiem, że
wielkość strat jest stała. Termometr stosunkowy wykazuje przewagę
wyłącznie gdy straty zmieniają się w trakcie procesu, albo w sytuacji
kiedy zmienianie regulacji emisyjności nie jest wykonalne. Jeżeli
regulacja musi być wykonana tylko raz, użytkownik nie musi wydawać
dodatkowych pieniędzy na przyrząd dwukolorowy. Podsumowując, termometr
dwukolorowy jest lepszy przy pomiarach (1) ciał szarych o zmiennej lub
nieznanej emisyjności oraz (2) celów o zmiennym wypełnieniu pola widzenia
ze względu na zmieniający się rozmiar lub odległość, zmienne stężenie pyłu
lub dymu albo osadzanie się zanieczyszczeń na okienku wziernikowym.
Zastosowanie przyrządu dwukolorowego jest uzasadnione ekonomicznie, tylko
kiedy wymagają tego szczególne okoliczności. Co więcej, w pewnych
zastosowaniach, osiągi mogą być gorsze w stosunku do przyrządów
jednokolorowych, jeżeli stosunek emisyjności nie jest stały.
WIDMO DLA NISKICH TEMPERATUR (PONIŻEJ 1000°F/500°C)
Najpopularniejszym pasmem do ogólnych pomiarów temperatur do 1000°F
jest 8-14. Jest to pasmo szerokie, dające wystarczającą ilość energii,
nawet w temperaturach bliskich temperatury zamarzania i nie występuje w
nim pochłanianie atmosferyczne. Wykorzystanie obejmuje diagnostykę
konserwacyjną, wszystkie procesy organiczne (papier, drewno, guma,
materiały tekstylne, rolnictwo), grube tworzywa sztuczne, powierzchnie
szklane (jeżeli odbicia od intensywnych źródeł ciepła nie stanowią
problemu), dobrze oksydowane metale i metale w temperaturze bliskiej
temperatury otoczenia (jeżeli nie przeszkadzają odbicia). Jest to jedyny
rodzaj termometru IR odpowiedniego do pomiarów poniżej temperatury
otoczenia.
WIDMO DLA ŚREDNICH TEMPERATUR (200-1500°F/100-800°C) Jednym
z preferowanych pasm krótkofalowych penetrujących atmosferę, płomienie i
gazy jest region 3,8 mikrona. Jest to najlepszy kompromis dla metali o
niskiej temperaturze, ponieważ stosowanie przyrządów na zakresy o
mniejszej długości fal jest ograniczone do wysokich temperatur.
WIDMO DLA WYSOKICH TEMPERATUR (POWYŻEJ 600°F/300°C) Innym
pasmem stanowiącym okno atmosferyczne i odznaczającym się niskim
pochłanianiem przez płomienie, będącym idealnym do pomiarów temperatury
jest region 2,2. To wąskie pasmo jest szczególnie dobrze dostosowane do
pomiarów wysokich temperatur.
PRZYRZĄDY SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA METAL: Metale stwarzają
pewne szczególne problemy przy pomiarach metodą IR. Na pierwszy plan
wysuwa się fakt, że większość metali ma wysokie współczynniki odbicia (o
ile nie są dobrze oksydowane), a stąd mają niskie emisyjności. Niektóre z
tych emisyjności są tak niskie, że dużą część odbieranej przez czujnik
energii stanowi energia odbita (zazwyczaj pochodząca od grzejników,
płomieni, odbijających ścian itp.) Może to doprowadzić do uzyskiwania
zmiennych i niewiarygodnych rezultatów pomiarów. W odniesieniu do
większości metali, problem ten narasta przy większych długościach fal.
Do pomiarów powinny być wykorzystywane możliwie jak najkrótsze
długości fal, emisyjność większości metali poprawia się wraz z maleniem
długości fal. Przy mniejszych długościach fal, taka sama zmiana
emisyjności daje mniejszą zmianę wskazywanej temperatury, co prowadzi do
dokładniejszych pomiarów w warunkach występowania zmian emisyjności.
Możliwość korzystania z jak najkrótszych fal ograniczają dwa czynniki:
(1) najniższa temperatura jaka musi być mierzona; jak można zobaczyć z
krzywych promieniowania dla ciała czarnego, im krótsza jest długość fali,
tym na tej długości fali dostępne jest mniej energii, oraz (2) pożądana
szerokość zakresu mierzonych temperatur. W miarę jak zmniejsza się długość
fal, różnica poziomów energii między dwiema określonymi temperaturami
rośnie i wymagany jest wzmacniacz o szerszym zakresie dynamiki. W pewnym
momencie, wzmocnienie konieczne do uzyskania tego staje się technicznie
nieosiągalne. Z tego powodu, musi być dokonany kompromis; należy
skorzystać z krótszych fal pozwalających na uzyskanie wymaganego zakresu
pomiaru temperatur. Innymi uwarunkowaniami, koniecznymi do
uwzględnienia przy dokonywaniu tego wyboru, mogą być: cena i dostępność
przyrządu, obecność gazów i płomieni na linii patrzenia, zdolność do
prowadzenia obserwacji poprzez okienka wziernikowe komór próżniowych itp.
Optymalna długość fal dla pomiarów metali o wysokich temperaturach leży w
bliskiej podczerwieni, w pobliżu 0,8 . Inną możliwość stanowią 1,6
(gdzie niektóre metale mają taką samą emisyjność przy różnych
temperaturach), 2,2 oraz 3,8 (oba te pasma są zalecane do
odczytów poprzez czyste płomienie). Jeżeli metale są powlekane, dobrze
oksydowane lub mogą być czasowo przystosowane do pomiarów przez nałożenie
powłoki o dużej emisyjności, mogą być stosowane przyrządy na pasmo 8-14 .
Inne rozwiązania kompromisowe dla metali o niskich temperaturach stanowią
pasma 3,43 oraz 5,1 .
WIDMO DLA TWORZYW SZTUCZNYCH Generalnie, tworzywa sztuczne o
grubości większej niż 0,1 cala można mierzyć za pomocą przyrządów na pasmo
8-14. Jednak w wypadku cienkich folii, w paśmie 8-14 tworzywa
sztuczne są częściowo przezroczyste. Źródła ciepła po drugiej stronie
folii i zmiany grubości będą prowadzić do zmian we wskazaniach temperatur
mierzonych metodą IR. Na szczęście, Istnieją pewne punkty rezonansowe
w widmie podczerwieni, w których cienkie folie dla termometrów IR wydają
się być nieprzezroczystymi, ze względu na właściwości wiązań
cząsteczkowych, które na pewnych długościach fal całkowicie eliminują
przepuszczaną energię. Niektóre tworzywa sztuczne (polietylen,
polipropylen, nylon, polistyren) są nieprzezroczyste w paśmie 3,43 ; inne
tworzywa sztuczne (poliester, poliuretan, teflon, FEP, celuloza, poliamid)
są nieprzezroczyste w paśmie 7,9. Niektóre folie są nieprzezroczyste w obu
tych pasmach. W drugim wypadku wybór można oprzeć na zależności widmowej
współczynnika odbicia, cenie i dostępności przyrządu, albo na tym czy w
procesie są stosowane grzejniki kwarcowe (ponieważ grzejniki te mogą
spowodować poważne zakłócenia na falach krótszych niż 5). W odniesieniu do
tworzyw sztucznych nieprzezroczystych tylko w paśmie 3,43 może być
możliwe wykorzystanie słabszego, wtórnego pasma 6,86, w celu uniknięcia
zakłóceń pochodzących od grzejników kwarcowych.
WIDMO DLA SZKŁA Przemysł szklarski jest tym, w którym różne
czynniki związane z pomiarami temperatury metodami IR, szczególnie
współczynniki odbicia i przepuszczalności, muszą być dobrze rozumiane,
ażeby było możliwe osiągnięcie optymalnych rezultatów. Rysunek 12 ukazuje
zależność współczynnika przepuszczalności od długości fali. Generalnie,
tafle szklane są nieprzezroczyste poniżej 5 mikronów i stają się coraz to
bardziej przezroczyste przy krótszych falach (czego dowodzą wrażenia
zauważalne ludzkim okiem) Przyrząd na pasmo 0,8 sięga na kilka cali
w głąb stopionego szkła, przyrząd na pasmo 2,2 sięga na około 3-4 cale.
Przyrządy korzystające z pasma 3,8 będą mierzyć nie głębiej niż 1 do 2
cali, w zależności od rodzaju szkła, toteż ta długość fali jest doskonała
przy pomiarach uśrednionych temperatur porcji stopionego szkła. (Są to
wartości dla szkła nie barwionego i należy pamiętać, że warstwa szkła
najbliższa powierzchni będzie miała największy udział w odczycie
temperatury; szkło barwione będzie bardziej nieprzezroczyste, nawet na
krótszych falach.) W odniesieniu do tafli, butelek i innego szkła
cienkościennego, muszą być wykorzystywane większe długości fal. Odbicie
staje się krytyczne w paśmie 8-14 ; współczynnik odbicia wynosi średnio
15%. Pasmo to może być wykorzystywane z dobrym rezultatem przy nastawie
emisyjności 0,85. Współczynnik odbicia jest pomijalny w zakresie 5-8 ,
lecz pasmo 5,1 jest preferowane, jako że większa część detekowanej
temperatury odnosi się do kilku milicali poniżej powierzchni, co zmniejsza
chłodzący wpływ powierzchniowych prądów konwekcyjnych. Nie zaleca się
korzystać z pasma 5-7 , o ile nie może być zagwarantowany brak pary wodnej
(z uwagi na pasmo absorpcyjne 5,5 do 7,5); pasmo 7,9 jest idealne do
pomiarów powierzchniowych przy braku odbić.
WIDMO DO POMIARÓW TEMPERATURY PŁOMIENI/OPTYMALIZACJI SPALANIA
Podczas gdy większość przyrządów IR może być wykorzystana do pomiarów
temperatur płomieni "zanieczyszczonych", temperatura czystych płomieni
(bez zawartości jakichkolwiek cząstek lub dymu) może być mierzona w paśmie
4,5 , gdzie CO2 i Nox są nieprzezroczyste, pod warunkiem, że te
produkty uboczne są obecne w płomieniu i długość drogi dla promieniowania
podczerwonego przechodzącego przez płomień przekracza dziesięć cali. Ten
sam przyrząd może także być pomocny przy optymalizacja spalania, nawet
przy mniejszych płomieniach, ponieważ mogą tam być wykorzystane odczyty
względne (odczyty absolutne nie są wymagane).
TERMOMETRY MONTOWANE NA STAŁE I PRZENOŚNE Przyrządy
montowane na stałe są generalnie umieszczane w jednym miejscu z zadaniem
ciągłego monitorowania lub sterowania określonym procesem. Są one zasilane
z miejscowego źródła energii (napięcia przemiennego 110/220 V), są
wycelowane w jeden punkt lub skanują jakąś powierzchnię, co jest określone
za pomocą mechanicznego przyrządu celowniczego. Często są one wyposażane w
przenośną obudowę i mogą być przenoszone z jednego miejsca w drugie. W
trakcie produkcji, proces może być nadzorowany poprzez monitorowanie kilku
punktów w różnych odstępach czasu. Głowica czujnikowa może być zamontowana
na trójnogu, a sygnał wyjściowy przesyłany do rejestratora graficznego lub
rejestratora danych, w celu poddania późniejszym analizom. Jeżeli
potrzebne jest urządzenie rzeczywiście przenośne, dostępne są zasilane
bateryjnie "pistoletowe" termometry IR, posiadające prawie wszystkie
właściwości przyrządów stacjonarnych z wyjątkiem funkcji regulacyjnych. Do
ograniczeń związanych z tymi przyrządami należą: konieczność zapewnienia
stałego nadzoru przez operatora i konieczność okresowej wymiany baterii.
Generalnie, do ich zastosowań należy diagnostyka konserwacyjna, kontrola
jakości, okresowe punktowe pomiary temperatur w krytycznych procesach i
badania energetyczne.
SPECYFIKACJE KRYTYCZNE Oprócz optyki, zakresu widmowego,
emisyjności, zakresu temperatur i sposobu montażu (przyrządy stacjonarne
lub przenośne), przy wyborze termometru na podczerwień należy rozważyć
następujące uwarunkowania:
1. Czas reakcji: Przyrząd musi reagować wystarczająco szybko w
porównaniu do szybkości zmian zachodzących w procesie, tak aby możliwa
byłą odpowiednia rejestracja lub stabilizacja temperatury. Termometry IR
są zazwyczaj szybsze od większości innych przyrządów do pomiaru
temperatury, przy typowym czasie reakcji leżącym w granicach 100
milisekund do 1 sekundy. 2. Warunki otoczenia: Przyrząd musi pracować
w zakresie temperatur otoczenia na działanie jakich będzie wystawiany. W
celu zapewnienia ochrony przyrządu przed zanieczyszczeniami, pyłami,
płomieniami i oparami, muszą być realizowane specjalne przedsięwzięcia.
Mogą także być potrzebne przyrządy o konstrukcji bezpiecznej lub
przeciwwybuchowej. 3. Fizyczne ograniczenia montażu: Głowica
czujnikowa musi mieścić się w dostępnej przestrzeni w sposób umożliwiający
widzenie obiektu. Jeżeli jest to lokalizacja niebezpieczna, ryzyko może
być zminimalizowane poprzez użycie głowcy, która zawiera możliwie jak
najmniej części (to jest, tylko detektor i czujnik temperatury otoczenia),
tak że w razie jakiegoś poważnego wypadku nie będzie konieczna wymiana
całego przyrządu. W tego rodzaju przyrządach zazwyczaj wykorzystuje się
zlokalizowane w oddalonym miejscu bloki elektroniczne, zawierające
większość układów elektronicznych, które mogą być instalowane w
bezpiecznej odległości od miejsc niebezpiecznych. Rozwiązania alternatywne
obejmują użycie światłowodów, rurek wziernikowych lub zwierciadeł
odbijających przeznaczonych do kierowania promieniowania podczerwonego na
detektor. 4. Zastosowania z otworem lub okienkiem wziernikowym: Jeżeli
komora próżniowa, specjalna atmosfera lub inny proces wymaga mierzenia
temperatury wewnątrz pojemnika poprzez okienko, należy zadbać o to aby to
okienko przepuszczało energię podczerwieni na długościach fal
wykorzystywanych przez przyrząd do pomiaru temperatury. Szkło będzie
przepuszczać fale o długości krótszej niż 3 , kwarc w zakresie od 0,5 do
4,5, selenek cynku w zakresie od 2 do 15, german w zakresie 4 do 14 . Dla
kilku różnych pasm w zakresie 0,5 do 20 ľm dostępna jest rodzina
materiałów Ir-tranâ wyprodukowanych
przez firmę Kodak. Jeżeli potrzebne jest celowanie zarówno w
zakresie światła widzialnego jak i podczerwieni, musi być zastosowane
okienko z materiału, który będzie przepuszczał zarówno światło widzialne
jak i podczerwień. Zakres mierzonych temperatur dyktuje wartość
najdłuższej fali jaka musi przechodzić przez okienko, ponieważ długości
fal o szczytowej energii rosną w miarę malenia temperatury. 5. Obróbka
sygnału: W przyrządy wbudowywane są różne układy przetwarzania sygnałów, w
celu dopasowania sygnału wyjściowego do wyświetlaczy, rejestratorów,
sterowników, rejestratorów danych i komputerów. Wyświetlacze, punkty
ustawiania alarmów i sterowniki bardzo często stanowią integralną część
termometrów IR. Wyświetlacze analogowe są najlepsze w szybko zmieniających
się sytuacjach, kiedy śledzenie kierunku zmian jest najważniejsze.
Wyświetlacze cyfrowe oferują lepszą czytelność, kiedy sytuacja jest
bardziej statyczna albo wykorzystywane są pomiary punktowe. Funkcje
przetwarzania sygnałów obejmują: Odczyt wartości maksymalnej: Pamięć
wartości największej zmierzonej temperatury. Odczyt wartości
minimalnej: Pamięć wartości najmniejszej zmierzonej temperatury.
Odczyt wartości różnicowej: wartość maksymalna minus wartość
minimalna. Temperatura średnia: wartość średnia z wszystkich
temperatur zmierzonych w danym okresie czasu. Zmiana stałej czasowej:
umożliwia wygładzanie wyświetlanych wartości temperatur albo sygnału
wyjściowego przy pomiarach gwałtownie zmieniających się temperatur.
Sygnał wyjściowy z zabezpieczeniem przeciwawaryjnym: specjalny sygnał
wyjściowy przeznaczony do wyłączenia układu grzewczego w wypadku awarii
przyrządu pomiarowego. Całkowanie energii odbitej: pozwala na
wykonywanie obliczeń opartych na dyskretnych sygnałach wejściowych dla
niepożądanej energii odbieranej przez przyrząd. Formaty sygnałów
wyjściowych:
- Miliwoltowe liniowe lub nieliniowe
- Miliamperowe liniowe lub nieliniowe (stałoprądowe)
- Równoważnik termopary
- BCD
- RS-232C
- IEEE-488
- Nieliniowe napięciowe lub prądowe
Zamknięcie styków dla
wstępnie ustawionych progów alarmowania Regulator proporcjonalny 1, 2
lub 3-modowy ASCII Wyjścia samotestujące lub diagnostyczne
Dostępne są różne akcesoria czyniące termometry IR wygodnymi w użyciu
i zmniejszające koszty instalacji. W wypadku przyrządów przenośnych,
akcesoria obejmują: torbę do przenoszenia, pasek do noszenia na ramieniu,
wizjer do celowania, pasek do przełożenia przez przegub ręki, źródło
kalibracyjne, celownik z wiązką świetlną oraz oświetlenie wyświetlacza.
Akcesoria do przyrządów instalowanych na stałe obejmują: Rurkę do
celowania, kołnierz do przedmuchiwania powietrzem, osłonę chłodzoną wodą,
mechanizm poprzecznicowy do skanowania, żaluzję przeciwpłomieniową,
wspornik montażowy, wspornik obrotowy, obudowę przeciwwybuchową lub
wewnętrznie bezpieczną oraz punktowe źródła światła do justowania
optycznego.
|